Thema’s > Berlijnse muur

Op 7 mei 1945 kwam er een eind aan de 2e wereldoorlog. De bondgenoten die Duitsland versloegen verdeelden Duitsland. De achterliggende gedachte was dat een verdeeld Duitsland nooit in staat zou zijn om nog eens een oorlog te beginnen, het zou daarvoor te zwak zijn. De Russen zagen de vorming van een communistisch Duitsland als ideaal, maar de westerse geallieerde wilde een parlementaire democratie.

Berlijn werd een enclave in Oost-Duitsland, die na de Tweede Wereldoorlog in vier sectoren verdeeld werd en bestuurd werd door het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Frankrijk en de Sovjet-Unie.

De Sovjet Unie begon hun gebied steeds meer te isoleren. In juni 1948 zette de Russen blokkades langs alle door de Sovjets bezette wegen en spoorverbindingen. Hierdoor werd west Berlijn geïsoleerd. De westerse mogendheden openden een luchtbrug waarlangs zij goederen, voedsel en dergelijke naar west Berlijn brachten. In 1958 eisten de russen dat de Geallieerden uit Berlijn weggingen en hun rechten daar opgaven, het Berlijn ultimatum. Hieraan werd door de geallieerden geen gevolg gegeven. Op 12 mei 1949 werd de blokkade door de Sovjet Unie opgeheven, door de luchtbrug was deze overbodig geworden. Kort daarop werd het stadsbestuur van Berlijn gesplitst. Oost- Berlijn kreeg een communistische raad. De Sovjets riepen begin oktober 1949 hun bezettingzone uit tot de Duitse Democratische Republiek.

Vele, vooral jongere mensen, vluchtten naar het Westen (vooral naar West-Berlijn). Van 1952 tot 1961 verlieten ongeveer 2.235.000 mensen de Duitse Democratische Republiek. In de eerste elf dagen van augustus 1961 groeit de stroom
vluchtelingen zelfs uit tot meer dan 3.000. Kroesjtsjov vond dit een enorme vernedering voor het communisme en verbood de Oost-Duitsers weg te vluchten.

In de nacht van zaterdag 12 op zondag 13 augustus 1961 gaf de leider van de Sovjet-Unie, Nikita Chroetsjov, het bevel om een versperring tussen Oost- en West-Berlijn te bouwen. Prikkeldraad werd uitgerold en de muur werd gebouwd. Als reden werd opgegeven dat de Oost-Duitsers de muur nodig hadden om de ‘kapitalistische fascisten’ tegen te houden. In het westen werd er van uitgegaan dat het doel van de muur juist was om de eigen bevolking binnen te houden.
Uiteindelijk werd de muur 54,3 km lang.

De bouw van de muur had een grote impact op de bevolking. Familie werd gescheiden, vrienden zagen elkaar niet meer. Veel mensen raakten hun baan kwijt. 60.000 Oost-Berlijners werkten in West-Berlijn en 13.000 West-Berlijners werkten in het oostelijke deel van de stad.

In de begin jaren was de muur nog laag en instabiel maar in de loop der jaren werd de muur steeds steviger. Het werd langzaamaan steeds moeilijker om te ontsnappen. De muur ging dwars door huizen heen, eerst werd de begane grond dichtgemetseld en later de 1e, 2e en 3e verdieping. Veel mensen zijn gesneuveld omdat ze probeerden te vluchten. Officieel zouden er 244 mensen bij een vluchtpoging zijn omgekomen in de tijd dat de muur beide stadshelften scheidde, maar algemeen wordt aangenomen dat dat er veel meer waren.

De Berlijnse Muur werd het symbool van de Koude Oorlog, de onderdrukking in de DDR en de Duitse deling.

In september 1989 maakt het communistische regime in Hongarije plaats voor een regering die een democratie naar westers model wil invoeren. Op 27 september staat deze regering Oost-Duitsers toe om via Hongarije naar Oostenrijk te vluchten. Een opening in de Hongaarse grens zorgde voor een uitstroom van duizenden ‘permanente vakantiegangers’. In korte tijd ontstond een ware volksverhuizing via Hongarije, Praag en andere ‘gaten’ in het IJzeren Gordijn.

Ook de leiding van de DDR moest de grenzen openen. Het eind van de muur was onafwendbaar. Na de val van de Oost-Duitse communistische partijtop in het najaar van 1989 en de daarop volgende liberalisering van de Oost-Duitse samenleving werden onder andere de uitreismogelijkheden van DDR-burgers versoepeld. De macht van de Sovjet-Unie takelde in snel tempo af en vrijwel zonder enig geweld gingen de communistische regimes in het Oostblok ten onder.

Op 9 november 1989 valt de muur en is Berlijn weer herenigd.  Vanaf het begin van 1990 werd begonnen met de definitieve sloopwerken. Op slechts vijf plaatsen in Berlijn zijn stukken van de muur aan de bulldozers ontkomen

Pagina met bijdragen van  Machteld.